Dövüş sanatlarıyla ilgilenin ya da ilgilenmeyin, bir ortamda karate hakkında konuşuluyorsa mutlaka ne olduğuna dair bir fikriniz olacaktır. 1980’li yılların Karate Kid filminden bu yana, hatta bir önceki nesle inersek Bruce Lee vasıtasıyla dövüş sporları ve tabii ki karate, hemen herkesin radarına girmiştir. Geçtiğimiz yüz yıl boyunca neredeyse devrim yaşadığını söyleyebileceğimiz dövüş sanatları, bugün karate ile özdeşleşmiş ve özdeşleşmesi pek de tesadüf olmamış bir geçmişe sahip. Bu nedenle biz de dövüş sanatlarını derinlemesine keşfetmeniz için hazırladığımız bu seriye, arka planı uçsuz bucaksız felsefik, politik ve spiritüel zenginliğe sahip karate ile başlamak istedik. Karateyi her yönüyle keşfetmeye hazırsanız, başlayalım!
Karate Nedir?
Detaylı olarak karate sporu hakkında bilgi almak isteyenler için işin temeline inelim ve “Karate Nedir?” sorusuna cevap vermekle işe başlayalım.
Karate, fiziksel ve zihinsel olarak insanların bir yandan kendilerini geliştirmesini bir yandan da savunmasını sağlayan Çin kökenli bir Japon dövüş sanatıdır. “Boş el” anlamında gelen eş sesli bir kelimeden türetilen karate, Çin’den gelen ve çeşitli yeniliklerle dönüştürülen dövüş sanatını ifade etmek için kullanılmış bir versiyondur. Japonya’nın Okinawa Adası’ndan çıkan ve Ryukyu Hanedanlığı tarafından geliştirilerek tüm ülkeye yayılan bu spor, her öğretmenin kendine has tekniklerini içeren lokal bir forma dönüştürülmüştür. Bugün kullanılan tekniklerin çeşitli isimlerle adlandırılmasının sebeplerinden biri budur.
Karate felsefesinin altında yatan şey, kendini bencil ve kötü düşüncelerden arındırmaktır. Çünkü uygulayıcı, verilen bilgiyi yalnızca açık bir zihin ve vicdanla kavrayabilir. Bu da eleştiriye açık olmayı gerektirir. Dolayısıyla nezaket ve alçak gönüllülük, karate uygulayıcısı için erişilmesi gereken iki önemli erdemdir.
Karatenin Tarihi
Bu spor ya da dövüş sanatı için en çok merak edilen noktalardan biri şudur: Karate ne zaman ortaya çıktı? Bu sorunun cevabını tam olarak vermek zor olsa da 13 – 14. Yüzyıllarda çeşitli ticari ilişkiler vasıtasıyla Çin’den Japonya’ya geldiğini ve Japon kültürüyle harmanlanarak yeni bir disiplin olarak ortaya çıktığını söyleyebiliriz.
Karatenin Japonya’daki tarihi, Ryukyu Hanedanlığı’nın sahiplenmesi ve kendilerini korumak amacıyla bir sistem geliştirerek yeniden tanımlaması ile başladı. Çin ile devamlı iletişimde olan bu aile grubu, geleneksel Çin tekniklerini yorumlayarak farklı formlara uyarladılar. 17. Yüzyılda Japonya’nın samuray hükümdarları tarafından uygulanan silah yasağına karşı yaratıldığı düşünülen karate, zamanla askerlik alanından çıkıp daha çok fiziksel ve mental bir form kazandı.
Yeni formuyla Okinawa sınırlarından Japonya’ya taşan karate, Gichin Funakoshi adında bir usta tarafından popülerliği artırıldı. Onunla birlikte kısa sürede birçok öğretmen kazanan Japonya, 20. Yüzyılda kurulan Japon Karate Derneği ile bu sporun dünya çapında yaygınlaşmasını sağladı.
Kuralları Nelerdir?
Karate kapsamında uygulanan birçok yöntem vardır. Bunlar arasında en bilinen ve tercih edileni katadır. Karate kata olarak da adlandırılan bu teknik, açık elli teknikler ve ayrıntılı hareket kalıplarından oluşan zengin bir ağa sahiptir. Karateyle ilgili bildiğimiz birçok kural işte bu yönteme aittir. Buna göre karate karate unsurları olarak sayabileceğimiz maddeler ve anlamları şunlardır:
- Yoi No Kisin – Hazır olma konsantrasyonu
- Inyo – Aktif ve pasif hareketler
- Chikara No Kyojaku – Gücün doğru uygulanması
- Waza No Kankyu – Hareket hızı
- Tai No Shinshuku – Vücudun ve hareketin genişlemesi ve daralması
- Kokyu – Harekete göre nefes alma
- Tyakugan – Odaklanma, nişan alma noktaları
- Kiai – Dövüş ruhunu gösteren
- Keitai No Hoji – Doğru duruş, konumlandırma, açılar ve hareket
- Zanshin – Nöbette kalmak, zihinsel olarak odaklanmak
Günümüzde her dönem farklı bir ülkede gerçekleşen Yaz Olimpiyatları’nda favori sporlardan biri olarak yer alan karate, bazı kurallar çerçevesinde oynanır. Rakipler yumruk, tekme ve atışlarla birbirlerini mağlup etmeye çalışırlar. Amaç bu süreç içinde en çok puanı almak ve dövüşü kazanmaktır. Yuko, waza-ari ve ippon olmak üzere sırasıyla 1, 2 ve 3 puan sistemiyle uygulanan karatede sekiz puana ulaşan veya verilen sürede rakibinden daha fazla puan alan kazanır.
Oldukça sıkı bir şekilde takip edilen ve istisnası olmayan karate kurallarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Hakemler yerlerini aldıktan sonra yarışmacılar birbirlerini selamlamalıdır.
- Her iki dövüşçü de rakipleri üzerinde önceden belirlenen çeşitli puanlama tekniklerini denemelidir.
- Bir yarışmacı diğerine kıyasla net bir üstünlük kazanırsa (8 puanlık), maç bitirilir.
- Yarışmacılar birbirleri üzerinde net bir üstünlük kuramazlarsa en fazla puana sahip olan maçı kazanır.
- Puanları eşit olması durumunda maçın kazananına hakemler karar verir.
Karatede Kuşaklar Ne Anlama Gelir?
Beyaz üst ve alttan oluşan karatenin geleneksel ikonik kıyafeti, üst parçası renkli bir kuşak ile tamamlanan bir formdadır. Renkli kuşak, hepimizin bildiği gibi dövüşçünün seviyesini ifade eder. Bu seviyeleri ifade eden karate kuşak sıralaması beyaz ile başlayıp sarı, turuncu, yeşil, mavi, mor, kahverengi, kırmızı ve siyah olarak artar. Siyah kuşağa ulaşmak büyük bir beceri, zaman ve tecrübe gerektirir.
Karatede kuşakların renkleri belli bir aşamayı ifade eder. Örneğin beyaz masumiyeti temsil ederken sarı kök salmayı, turuncu verimliliği, yeşil büyümeyi, mavi gelişmeyi ve kahverengi tehlikeyi simgeler. Bu aşamalar, Kyu adı verilen bir derecelendirme sistemine tabiidir. Her Kyu derecesi için minimum 4 ay bekleme süresi bulunur. Bu süreç tamamlandıktan sonra test aşamasına geçilir. Sınavı başarıyla geçen bir sonraki kuşağı takmaya hak kazanır. Eğer sınav başarısız olursa 1 aylık bir ek süre tanınır. Bu şekilde kahverengi kuşağa kadar 4’er ay çalışmayla ilerlenir. Kahverengiden siyaha geçişte ise kendi içinde üç farklı aşamanın geride bırakılması gerekir. Bu süre ise ortalama 3 – 3 buçuk yılda tamamlanır.
Karate kuşaklarının hepsi kazanılıp siyaha ulaşıldığında Dan seviyeleri başlar. Ustalığı ifade eden bu seviye 10 aşamadan oluşur. Deneyimi, olgunluğu ve sabrı temsil eden bu aşamalar uzun yıllar alabilir. Her yeni Dan seviyesine geçişte ustalar yine sınavlardan başarıyla çıkmalıdır. Karate uygulayıcıları bu şekilde hayatları boyunca en üst mertebeye ulaşmak için çabalar.